Catharina IJzelenberg was vier jaar oud toen de watersnood uitbrak. Die ervaring heeft ze gebruikt in haar debuutroman ‘Het ruisen van de zee’, die vanaf januari in de boekhandel ligt. In haar boek staat het onverwerkte verdriet van de Zeeuwen centraal.
In ‘Het ruisen van de zee’ neemt IJzelenberg (68) je mee in het verhaal van de Zeeuwse Anton, die als klein jongetje zag hoe zijn vader verdronk tijdens de watersnoodramp in 1953. Dit trauma heeft hij nooit kunnen verwerken en draagt hij de rest van zijn leven met zich mee. Het thema van het boek kwam niet uit de lucht vallen: IJzelenberg was zelf vier jaar toen de watersnood uitbrak. Ze woonde in het dorpje Nieuwerkerk. “Dat was tegelijk mijn eerste herinnering”, vertelt de schrijfster. “Dat het water in ons huis liep, dat ik werd opgepakt door iemand en in een auto werd gezet. Ondanks dat ik de ramp niet heel bewust heb meegemaakt, was het elke dag van mijn jeugd aanwezig. Ik heb de angst van mijn ouders gevoeld, en gezien hoe ons dorp weer werd opgebouwd.” Deze levenservaring heeft ze gebruikt in haar boek. “Ik herinner me nog veel. Ook heb ik veel boeken en romans gelezen en met mensen gepraat. De feiten heb ik geverifieerd op internet, maar het blijft een fictief verhaal.”
Verborgen verdriet
Hoofdpersonage Anton groeit op met zijn strenggereformeerde moeder en probeert staande te blijven, ondanks zijn trauma. Als hij eenmaal volwassen is, ontmoet hij een meisje waardoor hij flashbacks krijgt. IJzelenberg: “Anton heeft de watersnoodramp niet kunnen verwerken. Er werd niet gesproken over de verdronkenen. Dat is ook mijn ervaring. Als kind vroeg ik me altijd af waarom we het nooit over de ramp hadden, waarom iedereen dan altijd zo verdrietig werd.
Er werd wel over gepraat, maar daarna gingen we snel over tot de orde van de dag. Begrijpelijk als je je realiseert dat de mensen net de Tweede Wereldoorlog hadden meegemaakt en ze volop bezig waren hun leven op te bouwen. Daar kwam dan een ramp overheen, waardoor ze alles weer kwijtraakten. Er was geen plaats voor emoties. Het verdriet was te groot. Zo heb ik dat beleefd.”
Dat heeft volgens IJzelenberg voor een deel ook met de Zeeuwse wortels te maken. “Zeeuwen zijn een beetje gesloten. Maar diep in hun hart leeft er van alles. Met de ramp is heel veel verborgen verdriet meegekomen, verdriet dat nooit geuit en begrepen is. Als je naar Anton kijkt, zie je aan de oppervlakte een man die zich aangetrokken voelt door een zestienjarig meisje. Maar er is iets veel diepers aan de hand, iets dat verankerd ligt in zijn persoonlijkheid. We zijn snel geneigd om te oordelen op basis van een paar indrukken. Ik merk die neiging bij mezelf ook. De wereld zou mooier zijn als we meer de tijd namen om goed te kijken en te luisteren.”
Straf van God
In het boek lees je ook hoe Anton worstelt met zijn geloof. “Anton groeit op in de ‘zwartekousenkerk’, en kiest er uiteindelijk voor om zich los te maken van de religie van zijn moeder. Dat is gedeeltelijk autobiografisch. Ik ben zelf ook gelovig opgevoed, in de Gereformeerde Gemeente in Nederland, maar was nog jong toen ik begon te twijfelen. Veel mensen zeiden dat de ramp een straf van God was. Ik vond die dubbelheid van het geloof zo moeilijk. Ik voelde me machteloos en zondig, terwijl ik juist altijd mijn best wilde doen. Ik kon niet overweg met het idee dat ik altijd zonde deed.”
Met het boek wil IJzelenberg zich echter niet afzetten tegen haar familie en het geloof. “Ik wil mijn familie op geen enkele manier pijn doen, dus ik heb geprobeerd het zo liefdevol mogelijk op te schrijven. Ik ben aan mijn familie gehecht, en dat zal altijd zo blijven. In mijn boek wil ik duidelijk
maken dat mensen die afstand doen van het geloof, er heel veel verdriet van hebben. Er komt veel eenzaamheid bij kijken. Dat wordt weleens onderschat. Je wordt en bent niet zomaar een ongelovige. Dat kost veel strijd en moeite.”
Het ruisen van de zee’ is vanaf 12 januari 2017 verkrijgbaar
Verliefd op Anton
Sinds het boek is afgerond, is IJzelenberg Anton een beetje gaan missen. “Als je dag en nacht bezig bent met een personage, ga je van hem houden. Ik vind dat ik een mooi personage heb gecreëerd. Ik denk ook dat je verliefd moet zijn op je hoofdfiguur om er een mooi verhaal over te kunnen schrijven. Ik had zelfs een vriendin die tijdens het bellen regelmatig aan me vroeg: ‘Hoe gaat het met Anton?’!”
‘Het ruisen van de zee’ wordt uitgegeven door Ambo/Anthos uitgevers en is vanaf 12 januari 2017 verkrijgbaar.
Tekst Eline Visscher – elvi
Fotografie Ruud Pos, archief
